Interview met VNO NCW: "Dit probleem is te groot om te negeren"

Dit artikel verscheen eerder op de website van VNO NCW Brabant Zeeland. 

In het kort:

• Mantelzorg is onzichtbaar, maar impactvol
  1 op de 4 werknemers is mantelzorger, met grote gevolgen voor inzetbaarheid en verzuim.
• Werkgevers maken het verschil
  Bespreekbaarheid, maatwerk en ondersteuning houden medewerkers duurzaam inzetbaar.
• Het is een structureel vraagstuk
  De combinatie van vergrijzing en personeelskrapte maakt mantelzorg een urgent HR-onderwerp.

“De cijfers liegen niet. In Nederland is 1 op de 4 werknemers mantelzorger. In sectoren als zorg en onderwijs loopt dit zelfs op tot 1 op de 3. Ze combineren hun werk met de zorg voor een ouder met dementie, een partner met een chronische aandoening of een kind met een beperking. En het worden er steeds meer. Door vergrijzing, personeelstekorten in de zorg en het beleid dat mensen langer zelfstandig thuis laat wonen.

Onzichtbaar

Toch blijft mantelzorg vaak onzichtbaar op de werkvloer. Medewerkers herkennen zichzelf niet altijd als mantelzorger, ze doen ‘gewoon wat nodig is’. Daarnaast durven velen het niet bespreekbaar te maken. Ze willen collega’s niet belasten (65%), zijn bang voor negatieve gevolgen (71%) of houden hun situatie simpelweg privé. Ondertussen weet 44% van de leidinggevenden niet dat iemand mantelzorger is.

En dat terwijl de impact groot is. Mantelzorg is al verantwoordelijk voor 18% van het ziekteverzuim in Nederland. Dat betekent extra werkdruk, uitval en verlies van waardevolle collega’s. Als we niets doen, nemen die cijfers alleen maar toe. En dat kunnen we ons, met een toch al krappe arbeidsmarkt, simpelweg niet veroorloven.

Van taboe naar thema

Gelukkig is er wel degelijk iets te doen, mits we mantelzorg erkennen als een bepalend vraagstuk op de arbeidsmarkt. Werkgevers die hun medewerkers actief ondersteunen bij het combineren van werk en zorg, verlagen het verzuim en behouden hun personeel.

De eerste stap? Maak mantelzorg bespreekbaar. Laat in arbeidsvoorwaarden, personeelsgesprekken of onboarding zien dat er ruimte is voor dit thema. Deel verhalen van collega’s, verwijs naar ondersteuning, en creëer een open cultuur waarin medewerkers weten: ik hoef dit niet alleen te doen.

De tweede stap: train leidinggevenden om signalen te herkennen en het gesprek aan te gaan. Vaak zijn kleine aanpassingen al genoeg: een flexibel rooster, thuiswerken op zorgdagen, of tijdelijke verlofregelingen. Organisaties die hierin investeren, merken verschil. Bij Fello begeleiden we mantelzorgers persoonlijk, nemen praktische zorgtaken over en zorgen dat mensen hun balans hervinden. Maar belangrijker nog: medewerkers blijven inzetbaar én betrokken. Met het oog op een alsmaar krappe wordende arbeidsmarkt is personeel wat ‘gewoon’ zijn werk uitvoert steeds meer noodzaak én luxe.

Een structureel vraagstuk

Mantelzorg is geen tijdelijk probleem. De druk gaat de komende jaren structureel toenemen. In 2040 telt Nederland bijna vijf miljoen 75-plussers. Tegelijk daalt het aantal werkenden. Dat betekent: minder handen, meer zorgtaken. Ook wanneer de toenemende gevolgen door mantelzorg op de arbeidsmarkt niet zouden plaatsvinden, zouden we al een uitdaging hebben. Laat staan wanneer bijna elke arbeidskracht in meer of mindere mate te maken krijgt met mantelzorg.

Mantelzorg ontbreekt regelmatig in beleidsdiscussies. Terwijl dat misschien wel de grootste onbenutte kans is, die met een kleine aanpassing wél te benutten valt.

En toch… Toch ontbreekt mantelzorg regelmatig in beleidsdiscussies. Thema’s zoals deeltijd, bijscholing en robotisering zijn onderwerp van gesprek, maar niet de honderdduizenden mensen die structureel overbelast raken door een dubbele rol. Terwijl dat misschien wel de grootste onbenutte kans is, die met een kleine aanpassing wél te benutten valt. Want vergeet niet: overbelaste mensen maken ook hun team improductiever. Of hoe ervaar jij het om met iemand te werken die consequent gestrest, druk of overspannen is?

Hoe los je dit dan op?

Duidelijk beleid dat mantelzorg serieus neemt. Denk aan toegankelijke verlofregelingen, fiscale prikkels voor mantelzorgvriendelijk HR-beleid en regionale samenwerking tussen werkgevers, gemeenten en zorgorganisaties. Net zoals we dat doen bij mobiliteit en vitaliteit.

Daarnaast moeten we anders gaan kijken naar inzetbaarheid. Niet in termen van ‘uren beschikbaar’, maar in termen van duurzame kracht. Wie goed is voor zijn mantelzorgers, is goed voor zijn organisatie. Want mantelzorgers zijn vaak loyaal, betrokken en veerkrachtig. als ze maar gezien worden. We kunnen de druk niet wegnemen. Maar we kunnen wel zorgen dat mensen het volhouden. Dat is in het belang van medewerkers, organisaties én de samenleving.”

Feiten & Cijfers

• 1 op de 4 werknemers in Nederland is mantelzorger
• In sectoren als zorg en onderwijs zelfs 1 op de 3
• 18% van het ziekteverzuim in Nederland is mantelzorggerelateerd
• 65% van de mantelzorgers wil collega’s niet belasten
• 71% is bang voor negatieve gevolgen op het werk
• 44% van de leidinggevenden weet niet dat iemand mantelzorger is
• In 2040 telt Nederland bijna 5 miljoen 75-plussers
• En tegenover elke oudere staan dan minder werkenden dan nu