De man in mantelzorg: waarom mantelzorg nog steeds ongelijk verdeeld is

Mantelzorg: zichtbaar bij vrouwen, onzichtbaar bij mannen

Neem een herkenbare situatie uit een Nederlandse kantooromgeving: Marieke krijgt een telefoontje van haar moeder en moet acuut weg. Haar manager registreert dit als ‘calamiteitenverlof’. Een paar bureaus verder vertrekt collega Erik om zijn vader naar de dokter te brengen. Dit wordt genoteerd als ‘afspraak’. Een klein verschil in woordkeuze, maar het symboliseert hoe rolpatronen diep verankerd zitten in onze cultuur.

Hoewel zowel vrouwen als mannen voor een naaste zorgen, herkennen vrouwen zichzelf sneller als mantelzorger, terwijl mannen hun zorgtaken vaker wegzetten als 'even helpen'.

Waarom mantelzorg in Nederland nog steeds ongelijk verdeeld is

1. Traditionele rolpatronen blijven hardnekkig.

Het grootste aandeel mantelzorgers in Nederland is vrouw. Uit onderzoek van AZW uit 2023 blijkt dat 61% van de mantelzorgers vrouw is en 39% man. Ook besteden vrouwen gemiddeld meer tijd aan mantelzorg dan mannen. Dit komt omdat vrouwen zich meer bezig houden met intensieve zorgtaken (wassen, aankleden, huishouden verzorgen), terwijl mannen zich vaker bezighouden met praktische of organisatorische taken zoals vervoer of administratie.

Die ongelijkheid vertaalt zich direct in de ervaren belasting. Vrouwen voelen zich vaker zwaar belast en hebben meer moeite om werk en zorg te combineren. Voor velen wordt het jongleren tussen deadlines, afspraken en zorgtaken een dagelijkse realiteit die hun loopbaan onder druk zet.

Deze verdeling is cultureel gegroeid en blijft opvallend stabiel. Waar we op veel terreinen flinke stappen zetten richting gendergelijkheid, blijkt mantelzorg een terrein waarop traditionele rolpatronen stevig standhouden.

2. De participatiemaatschappij duwt zorg richting de burger

Gemeenten stimuleren dat mensen meer voor elkaar gaan zorgen. Dat heet ‘affectief burgerschap’; de gedachte dat zorg mooier, warmer en menselijker is wanneer het uit het netwerk komt.
Maar in praktijk komt deze verantwoordelijkheid vooral neer op vrouwen, die al vaker in deeltijd werken en minder financiële ruimte hebben om zorg uit te besteden.

3. Economische ongelijkheid speelt mee

Wie minder werkt, verdient minder. Wie minder verdient, kán minder zorg inkopen.
Daardoor dragen juist vrouwen de zwaarste lasten. Hierdoor worden bestaande loon- en pensioenverschillen nog groter.

4. Sociale verwachtingen spelen mee

Vrouwen voelen vaker sociale druk om zorg op zich te nemen én om het ‘goed’ te doen. Mannen worden minder aangesproken op hun zorgrol, en voelen daarmee minder druk om die rol te vervullen.

Wat merken werkgevers hiervan?

De gevolgen van deze scheve verdeling zijn groot voor werkgevers en HR-afdelingen in Nederland. Ongelijkheid in mantelzorg beïnvloedt:

• Carrièremogelijkheden: Vrouwen die hun werkuren terugschroeven of vaker flexibel moeten zijn, raken sneller uit beeld. Ze worden minder vaak gevraagd voor uitdagende projecten en promoties, wat leidt tot een tragere loopbaanontwikkeling.
• Financiële positie: Minder uren betekent minder salaris, lagere pensioenopbouw en uiteindelijk een grotere afhankelijkheid. 
• Duurzame inzetbaarheid: Overbelaste mantelzorgers vallen sneller uit. Dit betekent een relatief hoger verzuim van vrouwen op de werkvloer.
• Diversiteit en inclusie op de werkvloer: Als zorgtaken vooral bij vrouwen terechtkomen, blijft genderongelijkheid op de werkvloer bestaan.

De onzichtbare man in mantelzorg

Hoewel vrouwen statistisch gezien meer mantelzorg verlenen, betekent dit niet dat mannen geen cruciale rol spelen.
Sterker nog: wanneer mannen actief betrokken worden bij mantelzorg, ontstaat er:

• meer evenwicht in zorgtaken
• meer ruimte voor vrouwen op de arbeidsmarkt
• meer kwaliteit van zorg voor de naaste
• meer waardering voor zorg als vaardigheid

Mantelzorg vraagt namelijk om vaardigheden die ook op de werkvloer waardevol zijn: empathie, planning, flexibiliteit en prioriteren. Dat maakt mantelzorgers vaak betere medewerkers.

De blinde vlek in mantelzorgbeleid

Steeds meer organisaties bieden flexibel werken, zorgverlof en maatwerkoplossingen. Maar één ding ontbreekt vaak:

Een genderbewust mantelzorgbeleid.

Regelingen worden vooral gebruikt door vrouwen, waardoor de ongelijkheid blijft bestaan. Het is cruciaal dat HR zich afvraagt:

• Bereikt ons mantelzorgbeleid zowel mannen als vrouwen?
• Spreken we mannen actief aan op hun rol als mantelzorger?
• Creëren we een cultuur waarin zorg normaal is voor iedereen?

Wat HR concreet kan doen
1. Maak mantelzorg genderneutraal zichtbaar

Gebruik voorbeelden van mannelijke én vrouwelijke mantelzorgers. Doorbreek het stereotype dat zorg ‘voor vrouwen’ is.

2. Organiseer structurele gesprekken

Creëer veilige momenten waar medewerkers hun mantelzorgsituatie kunnen delen zonder schaamte.

3. Stimuleer gelijke deelname

Biedt zorgverlof voor beide partners, bewust communiceren naar mannen, en niet automatisch taken bij vrouwen neerleggen.

4. Monitor gebruik van regelingen

Zijn mannen ondervertegenwoordigd? Pas communicatie en beleid dan aan.

Van beleid naar cultuur

Uiteindelijk gaat mantelzorgvriendelijk werkgeverschap verder dan regelingen op papier. Het vraagt om een cultuur waarin zorg geen ‘vrouwenzaak’ is, maar een gedeelde verantwoordelijkheid.

Onderzoek laat zien dat organisaties die dit serieus oppakken, profiteren van meer diversiteit, hogere medewerkerstevredenheid én lager verzuim. Het is dus niet alleen sociaal wenselijk, maar ook zakelijk verstandig.

Hoe lossen we dit maatschappelijk op?

Uit onderzoek blijkt: verdeling van zorgtaken is geen biologisch verschil, maar een cultuurverschil.
We kunnen ongelijkheid verminderen door:

• onbetaald werk meer waardering te geven
• het gesprek open te breken: is dit wel een eerlijke verdeling?
• vrouwen te stimuleren hun grenzen aan te geven
• mannen actief te betrekken bij zorg
• hulp te verdelen binnen families én in sociale netwerken
• gemeenten en wijkteams bewust te laten sturen op gelijke inzet

Zoals wijkverpleegkundigen vaak zien: zodra mannen betrokken worden, blijken ze minstens zo capabel — vaak zelfs praktischer ingesteld.

Conclusie: voor echte mantelzorggelijkheid moeten mannen zichtbaarder worden

Mantelzorg is één van de grootste uitdagingen voor de komende jaren. De vergrijzing neemt toe, de druk op de professionele zorg groeit, en de overheid rekent steeds meer op de burger.

Daarom is het essentieel dat:

• mannen en vrouwen samen verantwoordelijkheid dragen,
• werkgevers mantelzorg genderbewust benaderen,
• én mantelzorg niet langer als “vrouwenzaak” wordt gezien, maar als gedeelde maatschappelijke taak.

Alleen dan ontstaat er ruimte voor duurzame inzetbaarheid, diversiteit, gelijke kansen en gezonde medewerkers.