Stel iemand met dementie gerust

Mijn schoonmoeder werkt als verzorgende in een tehuis voor dementerenden. Het is intensief, maar vooral dankbaar werk. Ik vroeg haar laatst hoe ze omgaat met iemand die in de war is. Geruststellen, troosten, afleiden en proberen te voorkomen dat medebewoners ook onrustig worden, zei ze. Maar dat is soms behoorlijk lastig. Het is een onderwerp waar ook veel mantelzorgers mee te maken krijgen.

Hoe veranderen onze hersenen als we ouder worden?

Frans: Als je ouder wordt, krijg je te maken met het reminiscentie-effect. De herinneringen die je hebt aan de periode tussen je vijftiende en dertigste levensjaar zijn sterker aanwezig dan voorheen. Niets mis mee, maar bij mensen met dementie stopt ook de opbouw van het geheugen. Ze maken heel veel mee, maar het wordt niet meer opgeslagen. De meest recente informatie is daardoor het minst toegankelijk, waarop iemand zich gaat oriënteren op vroeger.

Dus je kunt iemand met dementie beter niet vragen wat hij die middag gegeten heeft?

Het is niet fijn als je iemand een vraag stelt die hij niet kan beantwoorden. Diegene wordt gestrest en realiseert zich dat hij niet meer weet of en wat hij gegeten heeft. Je kunt het beter hebben over vroeger of praten over wat in het hier en nu aanwezig is. Als je bijvoorbeeld langs een ouderwetse slagerij loopt, kun je best vragen welk vlees iemand ziet liggen en hoe hij het vroeger klaarmaakte. Maar zodra iets uit het zicht is, moet je er rekening mee houden dat het binnen een minuut uit het geheugen is, omdat het niet wordt opgeslagen.

En hoe ga je om met iemand die in de war is?

Je kunt proberen om iemand op een vriendelijke manier weer op het goede spoor te zetten. Vraag of je mag vertellen hoe het zit. Als dat werkt, is iemand nog zodanig bij de tijd dat hij kan begrijpen dat hij zich vergist heeft. Maar als iemand ervan overtuigd is dat hij bijvoorbeeld ergens anders dan in het verzorgingstehuis woont, kun je beter niet tegen hem ingaan. Je kunt het gesprek een andere wending geven door te vragen naar het huis waar hij woont en of hij het fijn heeft thuis. Meestal gaat iemand dan uit zichzelf dingen vertellen en kun je hem vragen stellen, zodat hij zich weer op zijn gemak voelt. Daarna kun je hem dan weer op de hoogte stellen dat je in het verzorgingstehuis bent. Als hij dan weer in de war raakt, moet je ter plekke een nieuwe benadering kiezen. Maar het belangrijkste is dat je iemand op zijn gemak brengt door met zijn gevoel mee te gaan.

"Het belangrijkste is dat iemand zicht op zijn gemak voelt bij jou."

Dus iemand met dementie spreekt altijd de waarheid?

Stel, een oudere dame zegt tegen je dat ze haar kinderen van school moet halen. Dan kun je niet zeggen dat haar kinderen allang opgegroeid zijn. Als ik tegen jou zou zeggen dat je 85 bent, verklaar je mij ook voor gek. Je kunt je voorstellen dat het veel stress oplevert als iemand zeker weet dat ze haar kinderen van school moet halen, maar dat het niet kan. Je moet jezelf afvragen hoe jij geholpen zou zijn in zo’n situatie. Dan bedenk je vanzelf wat op dat moment een verstandige actie is.

Hoe voorkom je dat een onrustige bewoner zijn medebewoners ‘aansteekt’?

Als iemand regelmatig in de war is, moet je eerst kijken naar waar die onrust vandaan komt. En belangrijker nog: kun je het aan zien komen? Kijkt iemand bijvoorbeeld veel om zich heen, of gaat hij nare dingen roepen naar anderen? Dan is het verstandig om iemand even apart te nemen. Zorg ervoor dat je erachter komt waarom stress zich opbouwt en maak duidelijke afspraken. Voorkomen is beter dan genezen.

Helpt het om op een bepaalde manier te communiceren met iemand die dementeert?

Je moet ervoor zorgen dat je een vriendelijke uitstraling hebt. Sommige mensen zijn van nature rustig en geduldig, anderen moeten daar iets meer hun best voor doen. Let ook op je tempo. Vertraag zowel wat je doet als wat je zegt. Het is goed als je je stem modelleert in hoogte en laagte. Aardige en leuke dingen zeg je met een hogere stem. De zakelijke mededelingen breng je met een lagere stem. Maar het belangrijkste is dat iemand zich op zijn gemak voelt bij jou. Ga leuke dingen doen samen, kom erachter wat iemand vroeger fijn vond om te doen en ga eropuit. Als je dat een aantal keren doet, heeft iemand met dementie de associatie gelegd tussen leuke dingen doen en jouw aanwezigheid. Zelfs al weet hij niet meer wie je bent.